برج آزادی که پیش از انقلاب ۱۳۵۷ با نام برج شهیاد شناخته می‌شد، سازه‌ای در میدان آزادی واقع در تهران، ایران است. برج آزادی اصلی‌ترین نماد تهران است و جای جای جهان، تهران را با این نماد می‌شناسند.[۳] این برج در سال ۱۳۴۹ هجری خورشیدی، توسط حسین امانت،[۴] معمار ایرانی، طراحی و توسط محمد پورفتحی ساخته شد. برج آزادی، به عنوان نماد «ایرانِ مدرن»[۵] و برای یادبود جشن‌های ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی ایران[۶] در میانه یکی از میدان‌های اصلی غرب تهران به نام میدان شهیاد سابق و آزادی کنونی طراحی و ساخته شد.
معماری برج، تلفیقی از معماری هخامنشی، معماری ساسانی و معماری اسلامی است.[۵] در محوطه زیرین برج، چندین تالار نمایش، نگارخانه، کتابخانه و موزه قرار دارد.[۵] این بنا در تاریخ ۲۶ اسفند ۱۳۵۳ با شمارهٔ ثبت ۱۰۰۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.[۷]
در سال ۱۳۴۵ هجری خورشیدی مسابقه طرح یک نمادِ شناسایی ایران میان معماران ایرانی با عنوان مسابقه طرح ساختمان شهیاد آریامهر توسط شورای مرکزی جشن‌های ۲۵۰۰ ساله گذاشته شد[۸] و در پایان طرح حسین امانت،[۹][۱۰][۱۱][۱۲] بیست و چهار ساله[۱۳] و دانش‌آموخته دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران برنده و برای ساخت برگزیده شد. عملیات ساخت برج شهیاد در یازدهم آبان ۱۳۴۸ هجری خورشیدی آغاز گردید و پس از بیست و هشت ماه کار، در ۲۴ مهرماه ۱۳۵۰ با نام برج شهیاد به بهره‌برداری رسید.[۱۴]
در جشن گشایش این برج محمدرضا پهلوی و همسرش فرح پهلوی و همچنین سه هزار مهمان داخلی و خارجی شامل روسای کشورهای خارجی، سفرای خارجی مقیم تهران، روسای دانشگاه‌های کشور، مقامات لشکری و کشوری و خبرنگاران حضور داشتند[۱۵] و از منشور حقوق بشر کوروش بزرگ (نخستین نوشته حقوق بشر از کوروش کبیر، پادشاه هخامنشی) برای نخستین بار در این مکان پرده‌برداری کردند. نگاره یادبود (برج) شهیاد آریامهر در پشت اسکناس ۲۰۰ ریالی دوران محمدرضا پهلوی بود که گروهی از روحانیان پس از چاپ این اسکناس ستاره‌های در کنار یادبود شهیاد آریامهر را به ستاره داوود که شبیه به ستاره پرچم اسراییل است نسبت دادند که در پایان سبب تغییری در ستاره پشت اسکناس شد.
در ۲۶ دی ماه ۱۳۵۰ امضای یک صورت جلسه و در طی روندی اداری، مدیریت برج شهیاد به وزارت فرهنگ و هنر تحویل داده شد؛ برخلاف آن چه که در خبرها آمده یا در سایت بنیاد رودکی نوشته شده است که شاه یا همسرش در این فرایند حضور نداشته‌اند.[۱۶]
در دوران انقلاب ۱۳۵۷ اجتماعاتی در این میدان برپا می‌شد و پس از پیروزی انقلاب نیز برنامه پیشواز از سید روح‌الله خمینی در بازگشت از پاریس به تهران در این میدان انجام و نام آن نیز از میدان شهیاد به میدان آزادی دگرگون شد.[۱۷]
در هفته‌های پس از انتخابات ریاست جمهوری دهم ایران، میدان آزادی محل گردهمایی‌های برخی از معترضان به نتایج انتخابات بوده‌است و دوباره شعارهایی بر روی پایه‌های برج درج گردید.[۱۷]
بر پایه نظرسنجی‌های انجام شده، بیش‌ترِ شهروندان تهرانی، برج آزادی را به عنوان نماد شهر تهران معرفی کرده‌اند.[۱۸]
از سال ۱۳۹۲ با آشکار شدن وضعیت تخریبی نگران‌کننده برج آزادی هر یک از ارگان‌های درگیر، مسئولیت را به دیگری واگذار می‌کنند و همچنان برج آزادی در انتظار متولی است. به تازگی هم منظر بصری برج آزادی با ساختن مسجدی در نمای شمال غربی آن مخدوش شده‌است و با وجود ثبت ملی این اثر در میراث فرهنگی، هنوز حریم آن مصوب نشده‌است.[۱۹]
در آبان ماه ۱۳۹۶، در دوران ریاست‌جمهوری حسن روحانی، این برج به عنوان نماد ایران و نماد سیاسی این کشور، به‌کار رفت که مورد نقد رسانه‌های درون ایران، قرار گرفت.[۲۰]
پس از آیین توپ در کردنِ تحویل سال ۱۴۰۰ در کنار برج آزادی، که دست کم، از دوران قاجار، به دور از بناهای تاریخی ایران، انجام می‌شده‌است، در امتداد جایی که توپ‌ها مستقر بودند، ترک‌هایی در برج، پدید آمد.[۲۱] این کار، توسط لشکر ۲۳ نیروی زمینی و دژبان کل ارتش جمهوری اسلامی با همکاری شهرداری تهران انجام شد و مدیر اجرایی برج، از آن، اظهار بی‌اطلاعی کرد.[۲۱] زهرا نژادبهرام از شورای شهر تهران، در دوم فروردین ۱۴۰۰، در واکنش به انتقادهای این رویداد، ادعا کرد که شلیک توپ کنار برج، با تأیید سازمان میراث فرهنگی ایران و فرماندهان ارتش جمهوری اسلامی انجام شده‌است.[۲۲] یک نمایندهٔ مجلس ایران نیز این کار ارتش جمهوری اسلامی را «تعجب‌برانگیز» دانست.[۲۳]
در ۹ تیر ۱۴۰۲ مهدی صادقی جوان ۲۵ سالۀ کُرد اهل ایلام و زندانی سیاسی که ۲۰ مهر ۱۴۰۱ در جریان اعتراضات مردم ایلام دستگیر شده و در بهمن ۱۴۰۱ به شش ماه حبس و ۷۴ ضربه شلاق و دو سال ممنوعیت خروج از کشور محکوم شده و به تازگی از زندان آزاد شده‌بود با مصرف دارو در کنار برج آزادی تهران به زندگی خود پایان داد.[۲۴]
